ନକ୍ସଲବାଦ ଭାରତରେ ଏକ ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା, ଯାହା ହିଂସା ଓ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀର କଠୋର ଅପରେସନ ଓ ସରକାରୀ ନୀତି ଯୋଗୁ ନକ୍ସଲ ସଂଗଠନ ଦୁର୍ବଳ ହେଉଛି। ବାସବରାଜଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଏକ ବଡ଼ ସଫଳତା, କିନ୍ତୁ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନ ପାଇଁ ଉନ୍ନୟନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ଆବଶ୍ୟକ।

ନକ୍ସଲ ବା ମାଓବାଦୀ ହେଉଛନ୍ତି ଭାରତରେ ସକ୍ରିୟ ଏକ ବାମପନ୍ଥୀ ଉଗ୍ରବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଯେଉଁମାନେ ମାର୍କ୍ସବାଦ, ଲେନିନବାଦ ଓ ମାଓବାଦୀ ଆଦର୍ଶରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖନ୍ତି। ଏମାନେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଶସ୍ତ୍ର ସଂଘର୍ଷ କରୁଛନ୍ତି, ଦାବି କରନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ ଆଦିବାସୀ, ଗରିବ ଓ ଅଣଉନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଲଢୁଛନ୍ତି। ଏହା ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନକ୍ସଲବାରୀ ଗାଁରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଠୁ ଏହାର ନାମ ନକ୍ସଲବାଦୀ ହୋଇଛି।

ନକ୍ସଲମାନେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରନ୍ତି ମୁଖ୍ୟତଃ ସରକାରୀ ସୂଚନାଦାତା ସନ୍ଦେହରେ । ସେମାନେ ମନେକରନ୍ତି ଯେ କିଛି ଗାଁ ଲୋକେ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀକୁ ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି, ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ “ଶତ୍ରୁ” ଭାବି ହତ୍ୟା କରନ୍ତି। ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୟ ସୃଷ୍ଟି କରି ନିଜର ପ୍ରଭାବ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ହତ୍ୟା କରିଥାନ୍ତି ।

ସରକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମିଲ ଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ (ଯେମିତି ସରପଞ୍ଚ, ସ୍ଥାନୀୟ ନେତା) ଟାର୍ଗେଟ କରନ୍ତି। ନିଜର ମାଓବାଦୀ ବିଚାରଧାରାକୁ ବଳଦ୍ୱାରା ଲୋକଙ୍କୁ ନିଜ ପକ୍ଷରେ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି।

ନମ୍ବାଲା କେଶବରାଓ ଉର୍ଫ ବାସବରାଜ ଥିଲେ ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି (ମାଓବାଦୀ)ର ଜଣେ ଶୀର୍ଷ ନେତା ତଥା ମହାସଚିବ। ୨୦୨୫ ମେ ୨୧ରେ ଛତିଶଗଡ଼ର ଅବୁଝମାଡ଼ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ଏନକାଉଣ୍ଟରରେ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ ତାଙ୍କୁ ସମେତ ୨୬-୨୭ ଜଣ ନକ୍ସଲଙ୍କୁ ନିପାତ କରିଥିଲେ।

ବାସବରାଜ ଥିଲେ ନକ୍ସଲ ସଂଗଠନର ମେରୁଦଣ୍ଡ, ଯିଏ ଅନେକ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଓ ଆକ୍ରମଣର ମାଷ୍ଟରମାଇଣ୍ଡ ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଉପରେ ଲକ୍ଷାଧିକ ଟଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର ଥିଲା ଓ ତାଙ୍କୁ ନିପାତ କରିବା ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀର ଏକ ବଡ଼ ସଫଳତା ଥିଲା।

କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହ ନକ୍ସଲବାଦ ବିରୋଧରେ କଠୋର ହେବା ପାଇଁ କହିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ନକ୍ସଲବାଦ ଭାରତର ଅଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବିପଦ। ସରକାର “ମାଓମୁକ୍ତ ଭାରତ” ଅଭିଯାନ ଚଳାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ ନକ୍ସଲ ବିରୋଧୀ ଅପରେସନକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିଛନ୍ତି।

ଅବୁଝମାଡ଼ ଏନକାଉଣ୍ଟର ପରେ ସେ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କରି କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା ମାଓବାଦୀ ସଂଗଠନକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବ।

ନକ୍ସଲମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଛତିଶଗଡ଼,ଓଡ଼ିଶା,ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ,ବିହାର,ମହାରାଷ୍ଟ୍ର,ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ,ତେଲଙ୍ଗାନା.ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ.ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ

ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ (କିଛି ଅଞ୍ଚଳ) ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଜଙ୍ଗଲ ଓ ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ନକ୍ସଲମାନେ ଅଧିକ ସକ୍ରିୟ ରହିଛନ୍ତି।

୨୦୨୫ ମସିହାରେ ବିଭିନ୍ନ ଏନକାଉଣ୍ଟରରେ ଅନେକ ନକ୍ସଲ ନିପାତ ହୋଇଛନ୍ତି ।  ଅବୁଝମାଡ଼ ଜଙ୍ଗଲରେ ୨୬-୨୭ ଜଣ ନକ୍ସଲ ନିପାତ ହୋଇଛନ୍ତି ଆଜି ।  ଯେଉଁଥିରେ ବାସବରାଜ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ।

ଓଡ଼ିଶା-ଛତିଶଗଡ଼ ସୀମାରେ  ୨୦ ଜଣ ନକ୍ସଲ ନିପାତ  ହୋଇଥିଲେ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୫ରେ । ନୂଆପଡ଼ାରେ  ୨ ଜଣ ନକ୍ସଲ ନିପାତ ହୋଇଥିଲେ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୫ରେ ।

ଛତିଶଗଡ଼ରେ ୩୬ ଜଣ (ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୪), ୮ ଜଣ (ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୫), ୪ ଜଣ (ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୫) ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ।

ମୋଟ: ୨୦୨୪-୨୦୨୫ରେ ଛତିଶଗଡ଼, ଓଡ଼ିଶା ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟରେ ୧୦୦ରୁ ଅଧିକ ନକ୍ସଲ ନିପାତ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସରକାର ମାନିଛନ୍ତି।

ନକ୍ସଲବାଦର ଉତ୍ପତ୍ତି:

୧୯୬୭ରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନକ୍ସଲବାରୀରୁ ଆରମ୍ଭ, ମାଓବାଦୀ ଆଦର୍ଶ ଅନୁସରଣ।

ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ: ଆଦିବାସୀ ଓ ଗରିବଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ସଶସ୍ତ୍ର ସଂଘର୍ଷ।

ସଂଗଠନ: ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି (ମାଓବାଦୀ) ମୁଖ୍ୟ ସଂଗଠନ।

ହିଂସାର କାରଣ: ସରକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିରୋଧ, ସୂଚନାଦାତାଙ୍କୁ ଟାର୍ଗେଟ।

ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା: ଭୟ ସୃଷ୍ଟି ଓ ସୂଚନାଦାତା ସନ୍ଦେହରୁ।

ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ: CRPF, SOG, ଓ ରାଜ୍ୟ ପୁଲିସ ମିଳିତ ଅଭିଯାନ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ନକ୍ସଲ ମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ସରକାର ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ ଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି। ୨୦୨୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଛି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ଏବଂ ସଫଳତା ମିଳିଛି  ।

ଓଡ଼ିଶା-ଛତିଶଗଡ଼ ସୀମାବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ “ଅପରେସନ୍ ବ୍ଲାକ୍ ଫରେଷ୍ଟ୍” ଭଳି ନକ୍ସଲ ନିପାତ ଅଭିଯାନ ଚାଲିଛି। ଏହି ଅଭିଯାନରେ ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀ ମାଓବାଦୀ କ୍ୟାମ୍ପ ଠାବ କରି ବିସ୍ଫୋରକ ଜବତ କରିଛନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୨୦୨୫ ମଇ ମାସରେ ଗୌରମୁଣ୍ଡା ଜଙ୍ଗଲରେ ସୁରକ୍ଷାକର୍ମୀମାନେ ନକ୍ସଲ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ପଣ୍ଡ କରି ବିସ୍ଫୋରକ ଜବତ କରିଥିଲେ।

କେନ୍ଦ୍ର ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ ଅମିତ ଶାହାଙ୍କ ଅନୁସାରେ, ନକ୍ସଲବାଦ ବିରୋଧୀ ଅଭିଯାନ ଯୋଗୁଁ ଦେଶରେ ଲେଫ୍ଟ ଉଇଙ୍ଗ ଏକ୍ସଟ୍ରିମିଜମ (LWE) ପ୍ରଭାବିତ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ୧୭ରୁ ୬କୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୂଆପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଏହା ସୂଚାଏ ଯେ ଓଡ଼ିଶାରେ ନକ୍ସଲ ପ୍ରଭାବ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି।

ନକ୍ସଲ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ସଡ଼କ, ପରିବହନ, ଜଳ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କଲ୍ୟାଣମୂଳକ ଯୋଜନାର ବିକାଶ କରାଯାଉଛି। ଏହା ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟଧାରାରେ ସାମିଲ କରିବା ସହ ନକ୍ସଲବାଦର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ କରୁଛି।

କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସହାୟତା (SCA) ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ପ୍ରଭାବିତ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକୁ ୩୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକୁ ୧୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି।

ଓଡ଼ିଶାରେ ସାଧାରଣ ଲୋକେ ମାଓବାଦୀ ଦମନ ଅଭିଯାନରେ ସାମିଲ ହୋଇଛନ୍ତି, ଯାହା ଦେଶରେ ଏକ ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ୨୦୨୧ରେ ବିଜେଡିର ଏକ ପୋଷ୍ଟ ଅନୁସାରେ, ଗତ ୬ ବର୍ଷରେ ଓଡ଼ିଶା ମାଓବାଦୀଙ୍କୁ ୧୩୩ ଥର କଡ଼ା ଜବାବ ଦେଇଛି।

ନକ୍ସଲ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ନୂତନ ସୁରକ୍ଷା ଶିବିର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ସୁରକ୍ଷା ବାହିନୀଙ୍କୁ ଅଞ୍ଚଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ସହାୟକ ହେଉଛି।

ସମୁଦାୟରେ, ଓଡ଼ିଶାରେ ନକ୍ସଲ ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନରେ ସୁରକ୍ଷା ଅଭିଯାନ, ବିକାଶମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସହଯୋଗ ମାଧ୍ୟମରେ ନକ୍ସଲବାଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଉଛି। କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅନୁସାରେ, ୨୦୨୬ ମାର୍ଚ୍ଚ ୩୧ ସୁଦ୍ଧା ନକ୍ସଲବାଦକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୂଳୋତ୍ପାଟନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରହିଛି।