ପହଲଗାମ ନରସଂହାର ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଚାଲିଆସୁଥିବା ବିବାଦକୁ ଆହୁରି ତୀବ୍ର କରିଛି। ଏହି ଘଟଣା ପରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ବିରୋଧରେ ଏକ ବହୁମୁଖୀ କୌଶଳ ଗ୍ରହଣ କରିଛି, ଯାହା କୂଟନୀତିକ, ଡିଜିଟାଲ, ଆର୍ଥିକ ଓ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସ୍ତରରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଚାପରେ ରଖିଛି। ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର ଏହି “ଚାରିପଟୁ ଘେରାବନ୍ଦୀ” ନୀତି ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି, ସାମାଜିକ ମାଧ୍ୟମ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ଏହି ରିପୋର୍ଟ ଭାରତର ଏହି ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଝଟକାର ବିସ୍ତୃତ ବିଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି।

ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ମାଡ଼

ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଝଟକା ହେଉଛି ପାକିସ୍ତାନ ସହ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଚ୍ଛେଦ। ଭାରତ ସରକାର ପାକିସ୍ତାନରୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ଆମଦାନୀ ଉପରେ ନିଷେଧାଦେଶ ଲଗାଇଛନ୍ତି। ଏହା ମଧ୍ୟରେ ତୃତୀୟ ଦେଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସୁଥିବା ପାକିସ୍ତାନୀ ଜିନିଷ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ୨୦୨୩-୨୪ରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନରୁ ପ୍ରାୟ ୩ ମିଲିୟନ ଡଲାରର ଜିନିଷ, ବିଶେଷତଃ କୃଷି ଉତ୍ପାଦ, ଆମଦାନୀ କରିଥିଲା। ଏହି ନିଷେଧାଦେଶ ପାକିସ୍ତାନର ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ଉତ୍ପାଦକଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ।

ଏହା ସହିତ, ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନୀ ଜାହାଜଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତୀୟ ବନ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ମନା କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନକୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ବନ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରି ରପ୍ତାନୀ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କ ରପ୍ତାନୀ ଖର୍ଚ୍ଚ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ। ଏହା ପାକିସ୍ତାନର ଅନେକ ଶିଳ୍ପ, ଯେପରି କପଡ଼ା ଓ ଚାଉଳ ରପ୍ତାନୀ, ଉପରେ ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ। ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନୀ ବିମାନଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଆକାଶ ପଥ ବନ୍ଦ କରିଥିଲା, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନର ବିମାନ ଚଳାଚଳ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି।

ଅନ୍ୟପଟେ, ପାକିସ୍ତାନ ଭାରତରୁ ଫାର୍ମାସିଉଟିକାଲ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ ବହୁଳ ନିର୍ଭରଶୀଳ। ବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଦ ହେବା ଦ୍ୱାରା ପାକିସ୍ତାନର ଔଷଧ ଶିଳ୍ପ ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିପାରେ, କାରଣ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟରେ ଅନ୍ୟ ଦେଶରୁ ଔଷଧ ଆମଦାନୀ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ପାକିସ୍ତାନୀ ନାଗରିକଙ୍କ ଉପରେ କଟକଣା

ପହଲଗାମ ନରସଂହାର ପରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନୀ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ କଡ଼ା କଟକଣା ଲାଗୁ କରିଛି। ଭାରତ ସରକାର ପାକିସ୍ତାନୀଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଭିସା ରଦ୍ଦ କରି ଏପ୍ରିଲ ୩୦, ୨୦୨୫ ସୁଦ୍ଧା ଦେଶ ଛାଡ଼ିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ଏହା ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଯାତାୟାତକୁ ପ୍ରାୟତଃ ବନ୍ଦ କରିଛି। ଏହା ସହିତ, ଭାରତ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମଞ୍ଚରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଏକାକୀ କରିବା ପାଇଁ କୂଟନୈତିକ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖିଛି। ସାର୍କ ଭଳି ଆଞ୍ଚଳିକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ପାକିସ୍ତାନର ଅংଶଗ୍ରହଣକୁ ବିରୋଧ କରି ଭାରତ ଏହାର ଅବସ୍ଥାନକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛି। ଏହି କୂଟନୀତିକ ଚାପ ପାକିସ୍ତାନର ଆନ ୟୁନିଟରେ ସଫଳ ହୋଇଛି, କାରଣ ଏହା ପାକିସ୍ତାନର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମର୍ଥନକୁ ହ୍ରାସ କରିଛି।

ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଓ ୟୁଟ୍ୟୁବ ଚ୍ୟାନେଲ ନିଷେଧ

ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନର ଡିଜିଟାଲ ପ୍ରଭାବକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ କଡ଼ା ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନର ଏକାଧିକ ୟୁଟ୍ୟୁବ ଚ୍ୟାନେଲ, ଯେଉଁମାନେ ଭାରତ ବିରୋଧୀ ପ୍ରଚାର ଚଳାଉଥିଲେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତରେ ବ୍ଲକ କରାଯାଇଛି। ଏହା ସହିତ, ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ସେଲିବ୍ରେଟି ଓ କ୍ରିକେଟରଙ୍କ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି। ଏହି ନିଷେଧାଦେଶ ପାକିସ୍ତାନର ଅନଲାଇନ ପ୍ରଚାର ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଛି। ଭାରତର ସୂଚନା ଓ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ “ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା” ଓ “ମିଥ୍ୟା ପ୍ରଚାର ରୋକିବା” ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି। ଏହା ପାକିସ୍ତାନର ଡିଜିଟାଲ ପ୍ରଭାବକୁ ଭାରତୀୟ ଜନମାନସରୁ ଦୂରେଇ ରଖିଛି, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନର ସୂଚନା ଯୁଦ୍ଧ ରଣନୀତିକୁ ବିଫଳ କରିଛି।

ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଚୁକ୍ତି ଉପରେ ରୋକ

ଭାରତ ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୦) ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପୁନର୍ବିଚାର କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛି। ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତ ସିନ୍ଧୁ, ଝିଲମ ଓ ଚେନାବ ନଦୀର ପାଣିର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥାଏ। ଭାରତ ଏହି ଚୁକ୍ତିର କିଛି ଧାରାକୁ ସଂଶୋଧନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛି, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନର କୃଷି ଓ ଜଳ ସମ୍ପଦ ଉପରେ ଗୁରୁତର ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ। ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ଆଘାତ ହେବ।

ପାର୍ସଲ ଓ ଡାକ ସେବା ବନ୍ଦ

ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ସହ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ପାର୍ସଲ ଓ ଡାକ ସେବା ବନ୍ଦ କରିଛି। ଏହା ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଯୋଗାଯୋଗକୁ ଆହୁରି ସୀମିତ କରିଛି। ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ଅନଲାଇନ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ, ଯେଉଁମାନେ ପାର୍ସଲ ସେବା ମାଧ୍ୟମରେ ଜିନିଷ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ।

ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

ଭାରତର ଏହି ବହୁମୁଖୀ ଝଟକା ପାକିସ୍ତାନକୁ ବିଚଳିତ କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସହ ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ବନ୍ଦ କରିଛି, କିନ୍ତୁ ଏହାର ଅର୍ଥନୀତି ପୂର୍ବରୁ ସଙ୍କଟରେ ଥିବାରୁ ଏହା ପାକିସ୍ତାନ ପାଇଁ ଆହୁରି କ୍ଷତିକାରକ ହେବ। ପାକିସ୍ତାନ ଅନ୍ୟ ଦେଶ, ଯେପରି ଚୀନ ଓ ତୁର୍କୀ, ସହ ବାଣିଜ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ତୁରନ୍ତ ସଫଳ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍।

ପ୍ରଭାବ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ

ଭାରତର ଏହି କୌଶଳ ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି, ଡିଜିଟାଲ ପ୍ରଭାବ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ଗଭୀର ଭାବେ ଦୁର୍ବଳ କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି, ଯାହା ପୂର୍ବରୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ଓ ଋଣ ସଙ୍କଟରେ ଜର୍ଜରିତ, ଏହି ବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଦ ଯୋଗୁଁ ଆହୁରି ଖରାପ ହେବ। ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଚୁକ୍ତିର ପୁନର୍ବିଚାର ପାକିସ୍ତାନର କୃଷି ଉପରେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ।

ଭବିଷ୍ୟତରେ, ଭାରତ ଏହି ଚାପକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ, ଯେପରି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକରେ ପାକିସ୍ତାନର ଋଣ ଅନୁଦାନକୁ ବିରୋଧ କରିବା। ତେବେ, ଏହି ତୀବ୍ର ନୀତି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସାମରିକ ସଂଘର୍ଷର ଆଶଙ୍କାକୁ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି, ଯାହା ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ବିପଦଜନକ ହୋଇପାରେ।

ପହଲଗାମ ନରସଂହାର ପରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ବିରୋଧରେ ଏକ ବୁଦ୍ଧିମାନ ଓ ବହୁମୁଖୀ ରଣନୀତି ଗ୍ରହଣ କରିଛି। କୂଟନୀତିକ ଏକାକୀତା, ଡିଜିଟାଲ ନିଷେଧ, ବାଣିଜ୍ୟିକ ବନ୍ଦ ଓ ଜଳ ଚୁକ୍ତିର ପୁନର୍ବିଚାର ଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଚାରିପଟୁ ଘେରିଛି। ଏହା “ହାତରେ ନ ମାରି ଭାତରେ ମାରିବା”ର ଏକ ଉଦାହରଣ, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ଗଭୀର ଆଘାତ ଦେଇଛି। ତେବେ, ଏହି ରଣନୀତିର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପରିଣାମ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶାନ୍ତି ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ।