ଆଦିବାସୀ ଜୀବନରେ ଆସିଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ଦୁଇ ପାତିର ଧାରି। ଯେଉଁଠାରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଏକ ଅନୁକୂଳ ପଦକ୍ଷେପ, ସେଉଁଠି ସଂସ୍କୃତି ଓ ଜମି ଚ୍ୟୁତି ଗଭୀର ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ। ସଂସ୍କୃତିକ ରକ୍ଷା ଓ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ବିକାଶ ଆବଶ୍ୟକ।

1. ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନତାର ବୃଦ୍ଧି
ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଗାଁଗୁଡିକୁ ଶିକ୍ଷା ଲାଗି ନୂଆ ନୂଆ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲାଯାଇଛି।
କିଛି ସଂସ୍ଥା ଓ ଶାସନ ତାଙ୍କୁ ସଚେତନ କରିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି, ଫଳରେ ତାଙ୍କର ଅଧିକାର ବିଷୟରେ ଅବଗତି ବଢ଼ିଛି।
2. ଆର୍ଥିକ ଜୀବନର ପରିବର୍ତ୍ତନ
ପୂର୍ବରୁ କୃଷି, ଶିକାର ଓ ଜଙ୍ଗଲ ଉପରି ନିର୍ଭର କରୁଥିବା ଆଦିବାସୀମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ମଜଦୁରୀ, ନର୍ମାଣ କାମ, ଓ ସରକାରୀ ଯୋଜନାରେ ନିଯୁକ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି।
କିଛି ନୂଆ ଯୁବ ପିଢି ବ୍ୟବସାୟ ଓ ଶିଳ୍ପରେ ହାତ ବଢ଼ାଇଛନ୍ତି।
3. ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାରେ ପ୍ରଭାବ
ବାହାର ଜଗତର ଚାପରେ ଆଦିବାସୀ ଲୋକଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଆଚାର-ବିଚାର ଓ ଭାଷା କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଲୁପ୍ତ ହେଉଛି।
ଯୁବପିଢି ମଧ୍ୟ ଅନେକଥିରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷା ବଦଳାଇ ଓଡ଼ିଆ କିମ୍ବା ହିନ୍ଦୀ ନେଉଛନ୍ତି।
4. ବାସସ୍ଥାନ ଓ ଜମି ନଷ୍ଟ
ବଡ଼ ପ୍ରକଳ୍ପ, ଡ୍ୟାମ୍, ଖଣି ଓ ଅଧିକାର ଚ୍ୟୁତି ଫଳରେ ତାଙ୍କୁ ନିଜ ଜମି-ଘର ଛାଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି।
ଅନେକ ଆଦିବାସୀ ପରିବାର ଉଚିତ ପୁନର୍ବାସନ ପାଇନାହିଁ, ଯାହା ତାଙ୍କର ଜୀବନ ଉପରେ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି।
5. ଆରୋଗ୍ୟ ଓ ଚିକିତ୍ସା
ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଔଷଧ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଆଦିବାସୀମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅଲୋପେଥିକ ଚିକିତ୍ସାରେ ଆସୁଛନ୍ତି।
କିନ୍ତୁ ଦୂର ଅଞ୍ଚଳରେ ଚିକିତ୍ସା ଉପଲବ୍ଧ ନ ହେବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏଯାପ୍ତ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ।